معاد(درس اول)

بسم الله الرحمن الرحیم

 معاد (درس اول)                                                                                                                             

 در پایان این درس خواهیم دانست :

– معنای لغوی و اصطلاحی معاد.

_ هم سو و هم زمان بودن تعالیم توحید و معاد از ابتدای خلقت تا امروز

_ چرا پیامبر (ص) هم بشیر بودند و هم نذیر؟

_ تبعاتی که در ورای اعتقاد به معاد وجود دارد.

_ برای اثبات معاد و مباحث و استدلالات آن به چه منابعی مراجعه کنیم؟

_ رابطۀ معاد با عدل الهی چیست؟

_ تعداد آیاتی که در قرآن به بحث معاد پرداخته شده.

_ اسامی معاد و قیامت در قرآن .

 هر لغتی که در مباحث اعتقادی مطرح می شود یک معنای لغوی دارد و یک معنای اصطلاحی . معنای لغوی معاد: معاد از واژه ی «عَوَد» و به معنای بازگشت گرفته شده اسم مکان است و به باب اعلال رفته و تبدیل شده به کلمه ی « مَعوَد». سپس قلب به الف شده و تبدیل شده به « مَعاد» معنای اصطلاحی معاد : بازگشت انسان پس از مرگ به قیامت و جهان آخرت را معاد می گویند .

از همان ابتدای خلقت و از زمان رسالت اولین پیامبر الهی حضرت آدم (ع) بحث معاد جزو اصلی ترین و ابتدایی ترین تعالیم همۀ انبیا ء بوده است، یعنی همان طور که در مورد توحید که مبدأ و آغاز است پیامبران الهی مردم را تعلیم می دادند، معاد هم که پایان است مورد توجه بوده است، هر دو موضوع اعتقادی هم سو و هم زمان مطرح شده و تعلیم داده شده اند .           

جالب است بدانیم که پیغمبر اسلام (ص) دو لقب بشیر و نذیر را دارا می باشند، بشیر یعنی بشارت دهنده به بهشت و خوبی ها و نذیر یعنی بیم دهنده از جهنم و عذاب الهی .

پیامبر از همان آغاز رسالتشان هر دو موضوع را مطرح می کردند، یعنی همان طور که بشارت و نوید بهشت را می دادند، از جهنم و عذاب دردناک آن نیز برحذر می داشتند، شاید بعضی این سؤال را مطرح کنند که چرا برای تازه مسلمانان از مرگ و معاد و عذاب دردناک صحبت می کردند؟ باید بگوییم که این یک قانون طبیعی است که خیلی از مردم به خاطر مزد و جایزه ممکن است که کارهای خوب انجام ندهند و انگیزه پیدا نکنند؛ ولی اکثر مردم به خاطر ترس از عذاب و عقوبت یک عمل بد و ناپسند هرگز به سمت آن کار نمی روند.

یعنی در مجموع شاید جایزه اهمیتی نداشته باشد ولی عواقب و مشکلات یک عمل همیشه مورد توجه است و یک اهرم بازدارنده است. در ادامه ی اعتقاد به معاد تبعات زیادی وجود دارد، ما برای انجام هر کاری و یا برای رفتن به هر سفری به یک سری لوازم و امکانات احتیاج داریم که اگر همه ی آن امکانات را همراه نداشته باشیم، دچار مشکل می شویم. به بیان دیگر اگر ما درجریان نباشیم که چه اتفاقاتی در انتظار ماست که هیچ فرار و گریزی از آن نیست، دچار مشکل خواهیم شد. گذر از این دنیا و سفر به جهان آخرت نیز لوازم و امکاناتی نیاز دارد و ما باید برای این راه پیش رو خود را آماده کنیم و اساسی ترین لوازم که ما در آن عالَم  باید همراه داشته باشیم، اعتقادات صحیح و درست است، اعتقادات ما، مانند رمز عبوری است که در گذشتن از معابر و موانع راهگشای کار ماست. پس اگر این اعتقاد کامل و یقینی نباشد، نیز دچار مشکل خواهیم شد. یعنی وجود هر اشکال و شبهه ای در اعتقاد ما، ایجاد مشکل می کند.

برای کامل کردن اعتقادات و کسب اطلاعات در مورد معاد از مستندات عقلی و نقلی اهل بیت (ع) استفاده می کنیم، استفاده از روایات معصومین (ع) باعث می شود که از معاد و آخرت وحشت نداشته باشیم و مرحله به مرحله راه را بشناسیم و موانع را پیش بینی کنیم .

در بحث معاد مباحث عقلی بسیار کم است؛ یعنی مباحث اثبات کردنی زیادی وجود ندارد، چرا؟ چون کسی به سفر آخرت نرفته که بازگشته باشد تا دیده های خود را بازگو کند. پس ما فقط باید به استدلالات نقلی که شامل سخنان و روایات اهل بیت (ع) می شود توجه کنیم، ما به واسطه ی احادیث معصومین و قرآن در مورد معاد نقل می کنیم و با عقل فطری آن را قبول می کنیم، عقل فطری در وجود همه هست که با کمک آن بدیهیات را اثبات و قبول می کنیم. به همین دلیل کسی که به معاد اعتقاد دارد با کسی که معتقد به این امر نیست متفاوت زندگی می کند و انگیزه دارد.

یکی دیگر از اصول دین ما «عدل الهی » است و حتی یکی از اسماء الحسنی خداوند « عادل » است یعنی که خداوند عدل دارد و ظالم نیست . برای بر قراری این عدل که در دنیا امکان آن وجود ندارد نیاز به مکان و قضایی هست که به آن معاد یا جهان آخرت می گویند .

یعنی برقراری عدل الهی در معاد امکان پذیر است، پس معاد از لوازم اجرای عدل الهی محسوب می شود .

در آیات قرآن به طور مفصّل به بحث معاد پرداخته شده است به طوری که یک ششم از کل آیات قرآن در مورد معاد است، حدود 1000 آیه فقط به برقراری قیامت و معاد و وصف آن می پردازد و 3490 آیه در باره مباحث تحلیلی و اثباتی معاد است.

اسامی زیادی نیز در قرآن برای معاد و قیامت آمده است مانند: یَومُ الحَسرَة و یَومُ الجَزاء، این اسامی خود وصف قیامت است مثلا” یوم الحسرة نشان می دهد که هر کس در هر مقامی باشد، در معاد دچار حسرت می شود. یومٍ عَصیب، یومُ الحساب و از اسامی دیگر قیامت : یوم ُ الطّلاق، یومَ التغابُن، یومُ الفِراق، یومُ النَّدوَة، یومَ الفُرقان، یومٍ مشهود، یومُ القیامة، یومُ الآخِر، یومَ التَّقَی الجَمعان، یومٍ عَظیم، یومَ یُبعَثون، یومٍ کَبیر، یومٍ مُحیط.