تفسير منسوب به امام حسن عسکری

بحار (چاپ بیروت .ط)ج ۲۷ ص
222
11- م، تفسير الإمام عليه السلام قَالَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الصَّادِقُ ع‏ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَ‏ اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيمَ‏ يَقُولُ أَرْشِدْنَا لِلصِّرَاطِ الْمُسْتَقِيمِ أَيْ أَرْشِدْنَا لِلُزُومِ الطَّرِيقِ الْمُؤَدِّي إِلَى مَحَبَّتِكَ وَ الْمَانِعِ أَنْ نَتَّبِعَ‏ أَهْوَاءَنَا فَنَعْطَبَ وَ نَأْخُذ بِآرَائِنَا فَنَهْلِكَ ثُمَّ قَالَ الصَّادِقُ ع طُوبَى لِلَّذِينَ هُمْ كَمَا قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَحْمِلُ هَذَا الْعِلْمَ مِنْ كُلِّ خَلَفٍ عُدُولٌ يَنْفُونَ عَنْهُ تَحْرِيفَ الْغَالِينَ وَ انْتِحَالَ الْمُبْطِلِينَ وَ تَأْوِيلَ الْجَاهِلِينَ فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ إِنِّي عَاجِزٌ بِبَدَنِي عَنْ نُصْرَتِكُمْ وَ لَسْتُ أَمْلِكُ إِلَّا الْبَرَاءَةَ مِنْ أَعْدَائِكُمْ وَ اللَّعْنَ‏ فَكَيْفَ حَالِي‏ فَقَالَ لَهُ الصَّادِقُ ع حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ أَنَّهُ قَالَ مَنْ ضَعُفَ عَنْ نُصْرَتِنَا أَهْلَ الْبَيْتِ فَلَعَنَ‏ فِي خَلَوَاتِهِ أَعْدَاءَنَا بَلَّغَ اللَّهُ صَوْتَهُ جَمِيعَ الْأَمْلَاكِ مِنَ الثَّرَى إِلَى الْعَرْشِ فَكُلَّمَا لَعَنَ هَذَا الرَّجُلُ أَعْدَاءَنَا لَعْناً سَاعَدُوهُ وَ لَعَنُوا مَنْ يَلْعَنُهُ ثُمَّ ثَنَّوْا فَقَالُوا اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى عَبْدِكَ هَذَا الَّذِي قَدْ بَذَلَ مَا فِي وُسْعِهِ وَ لَوْ قَدَرَ عَلَى أَكْثَرَ مِنْهُ لَفَعَلَ فَإِذَا النِّدَاءُ مِنْ قِبَلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ أَجَبْتُ دُعَاءَكُمْ وَ سَمِعْتُ نِدَاءَكُمْ وَ صَلَّيْتُ عَلَى رُوحِهِ فِي الْأَرْوَاحِ وَ جَعَلْتُهُ عِنْدِي مِنَ‏ الْمُصْطَفَيْنَ الْأَخْيارِ.
تفسير منسوب بامام حسن عسکری: حضرت صادق عليه السّلام در آيه‏ اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيمَ‏ فرمود يعنى ما را راهنمائى كن براه راست. يعنى براهى دار كه ما را برساند بمحبت تو و مانع شود از پيروى هواى نفس كه موجب نابودى ما است و با متكى شدن به آراء خود هلاك ميشويم.سپس حضرت صادق عليه السّلام فرمود خوشا بحال كسانى كه مطابق فرموده پيامبر اكرمند. آن جناب فرمود بار اين علم را بدوش مى‏گيرند از هر جمعيتى بازماندگان پاك و عادلى كه مانع از تحريف و تغيير دادن سركشان و ادعاى ياوه‏سرايان و تاويل و توجيه نادانان ميشوند. مردى از حاضرين عرضكرد يا ابن رسول اللَّه من عاجزم از اينكه با بدن خود شما را يارى كنم جز بيزارى از دشمنان شما و لعنت بر آنها كارى از دستم نمى‏آيد حال من چگونه است؟ حضرت صادق عليه السّلام در جواب او فرمود پدرم از پدرش از جدش از پيامبر اكرم صلوات اللَّه عليه نقل كرد كه فرمود هر كس ناتوان باشد از يارى ما اهل بيت ولى در خلوت دشمنان ما را لعنت كند خداوند صداى او را بتمام ملائكه جهان از زمين تا عرش ميرساند هر وقت او لعنت كند با او هم زبان ميشوند و كسى را كه او لعنت ميكند آنها نيز لعنت ميكنند بعد او را ميستايند و ميگويند خدايا درود فرست از جانب خود بر اين شخصى كه باندازه قدرت خود خدمت كرد اگر بيشتر ميتوانست انجام ميداد. ندائى از جانب پروردگار بر مى‏آيد كه دعاى شما را پذيرفتم و صدايتان را شنيدم درود بر روح او فرستادم در ميان ارواح و او را در نزد خود از برگزيدگان نيك سيرت قرار دادم.
بحار الأنوار (ط – بيروت) ؛ ج‏27 ؛ ص52    بخش امامت ( ترجمه جلد 23 تا 27بحار الأنوار) ؛ ج‏5 ؛ ص42 – ل، الخصال فِي خَبَرِ الْأَعْمَشِ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: حُبُّ أَوْلِيَاءِ اللَّهِ وَاجِبٌ وَ الْوَلَايَةُ لَهُمْ وَاجِبَةٌ وَ الْبَرَاءَةُ مِنْ أَعْدَائِهِمْ وَاجِبَةٌ وَ مِنَ الَّذِينَ ظَلَمُوا آلَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَ هَتَكُوا حِجَابَهُ وَ أَخَذُوا مِنْ فَاطِمَةَ ع فَدَكَ وَ مَنَعُوهَا مِيرَاثَهَا وَ غَصَبُوهَا وَ زَوْجَهَا حُقُوقَهُمَا وَ هَمُّوا بِإِحْرَاقِ بَيْتِهَا وَ أَسَّسُوا الظُّلْمَ وَ غَيَّرُوا سُنَّةَ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ الْبَرَاءَةُ مِنَ النَّاكِثِينَ وَ الْقَاسِطِينَ وَ الْمَارِقِينَ وَاجِبَةٌ وَ الْبَرَاءَةُ مِنَ الْأَنْصَابِ وَ الْأَزْلَامِ أَئِمَّةِ الضَّلَالِ وَ قَادَةِ الْجَوْرِ كُلِّهِمْ أَوَّلِهِمْ وَ آخِرِهِمْ وَاجِبَةٌ وَ الْبَرَاءَةُ مِنْ أَشْقَى الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ شَقِيقِ عَاقِرِ نَاقَةِ ثَمُودَ قَاتِلِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع وَاجِبَةٌ وَ الْبَرَاءَةُ مِنْ جَمِيعِ قَتَلَةِ أَهْلِ الْبَيْتِ ع وَاجِبَةٌ وَ الْوَلَايَةُ لِلْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ لَمْ يُغَيِّرُوا وَ لَمْ يُبَدِّلُوا بَعْدَ نَبِيِّهِمْ ص وَاجِبَةٌ مِثْلِ سَلْمَانَ الْفَارِسِيِّ وَ أَبِي ذَرٍّ الْغِفَارِيِّ وَ الْمِقْدَادِ بْنِ الْأَسْوَدِ الْكِنْدِيِّ وَ عَمَّارِ بْنِ يَاسِرٍ وَ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِيِّ وَ حُذَيْفَةَ بْنِ الْيَمَانِ وَ أَبِي الْهَيْثَمِ بْنِ التَّيِّهَانِ وَ سَهْلِ بْنَ حُنَيْفٍ وَ أَبِي أَيُّوبَ الْأَنْصَارِيِّ وَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الصَّامِتِ وَ عُبَادَةَ بْنِ الصَّامِتِ وَ خُزَيْمَةَ بْنِ ثَابِتٍ ذِي الشَّهَادَتَيْنِ وَ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ وَ مَنْ نَحَا نَحْوَهُمْ وَ فَعَلَ مِثْلَ فِعْلِهِمْ وَ الْوَلَايَةُ لِأَتْبَاعِهِمْ وَ الْمُقْتَدِينَ بِهِمْ وَ بِهُدَاهُمْ وَاجِبَةٌ.
خصال: در خبر اعمش از حضرت صادق عليه السّلام نقل ميكند كه فرمود: دوستى اولياى خدا واجب است ولايت آنها لازم است و بيزارى از دشمنان آنها واجب است و هم از كسانى كه ستم بآل محمّد صلّى اللَّه عليه و آله كرده‏اند و حجاب ايشان را هتك نموده و از فاطمه زهرا عليها السّلام فدك را گرفته‏اند و او را از ميراثش بازداشته و حق او و شوهرش را غصب كرده‏اند و كوشش براى سوختن خانه‏اش كردند و بنياد ظلم را نهاده سنت پيامبر را تغيير دادند و بيزارى از پيمان‏شكنان و ستمگران و منحرفين لازم است و بيزارى از شقى‏ترين فرد گذشتگان و آيندگان همتاى پى‏كننده شتر ثمود كشنده امير المؤمنين عليه السّلام لازم است همچنين بيزارى از تمام كشندگان اهل بيت واجب است. و ولايت مؤمنينى كه تغيير و تبديلى پس از پيامبر اكرم صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم بوجود نياورده‏اند لازم است مانند سلمان فارسى و ابو ذر غفارى و مقداد بن اسود كندى و عمار بن ياسر و جابر بن عبد اللَّه انصارى و حذيفة بن يمان و ابى الهيثم بن التيهان و سهل بن حنيف و ابو ايوب انصارى و عبد اللَّه بن صامت و عبادة بن صامت و خزيمة بن ثابت ذو الشهادتين و ابى سعيد خدرى و هر كس از راه اينها رفته باشد و كردارش شبيه آنها و ولايت پيروان و اقتداكنندگان بايشان و هدايتشان لازم و واجب است.
اعمش از امام صادق علیه السلام نقل میکند که حضرت فرمودند: محبت اولیاء خدا واجب است و قبول ولایت آنها واجب است وبیزاری جستن از دشمنان انها هم واجب است و بیزاری از کسانی که ظلم کردند به اهل بیت پیامبر و کسانی که حرمت دخترش را شکستند و فدک را از آنحضرت غصب کردند و ایشان را از ارثش منع نمودند واجب است و بیزاری از کسانی که حقوق او و شوهرش حضرت علی علیه السلام را گرفتند و همت گماشتند به آتش کشیدن خانه آن حضرت و اساس ظلم را پایه گذاری کردند و سنت رسول خدا را تغییر دادند واجب است و بیزاری از ناکثین و قاسطین و مارقین واجب است و بیزاری از پیشوایان گمراهی و ضلالت واجب است از اولین آنها تا اخرین آنها. و بیزاری از شقی ترین اولین و اخرین و کشنده ناقه صالح و قاتل امیرالمومنین واجب است و بیزاری جستن از تمامی کشندگان اهل بیت واجب است.
منابع بیشتر : ـ وسائل الشیعه ، ج 16 ، باب 17 وجوب حب المومن و بغض الکافر ، ص 181 ، ح 21296 .
نکات این مبحث : ۱ ـ از این روایت به صراحت ثابت شد که ولایت اهل بیت علیهم السلام برای هر شخصی واجب می باشد یعنی کسی که ولایت اهل بیت علیهم السلام را نداشته باشد مسلمان نیست ، همانطور که توحید از اصول دین است امامت و ولایت اهل بیت علیهم السلام نیز از اصول دین می باشد و اگر یکی از اصول رعایت نشود ، آن شخص دیندار نیست.
۲ ـ از این روایت به صراحت ثابت شد که برائت از دشمنان اهل بیت علیهم السلام واجب بوده و مکمل ولایت و دوستی اهل بیت علیهم السلام می باشد که نشان می دهد اگر تبری نباشد تولی نیز حاصل نخواهد شد. و طبق فرمایش امام صادق علیه السلام تبری از دشمنان اهل بیت علیهم السلام در هر شرایطی واجب است چون حضرت مستثنی قرار نداده اند.
۳ ـ از این حدیث ثابت شد که امام صادق علیه السلام می فرمایند که بیزاری از دشمنان و قاتلان حضرت زهرا سلام الله علیها واجب است  و آنهایی هم که به مولا علی ظلم کرده اند ، و واجب است که از پیشوایان و امامان گمراه تبری جست از اول تا آخر آنها. و حضرت تاکید فرمودند که بیزاری از تمام قاتلین اهل بیت علیهم السلام واجب می باشد.
۴ ـ دانستیم که حب اهل بیت و ولایت آنها واجب ، بیزاری از دشمنان آنها در هر صورتی واجب ، و تبری مکمل تولی است و از هم جدا شدنی نیستند و لازمه دین هستند