1- در چه زمینه هایی نیاز به احکام وجود دارد؟
برخی بر این باورند که «احکام» فقط اختصاص به مسائل عبادی دارد، در حالی که در تمام ابعاد فرهنگی، اخلاقی، سیاسی، اجتماعی، تربیتی، عبادی، قضایی، هنری، نظامی، بهداشتی، ورزش، … نیاز به احکام وجود دارد.
2- آیا فراگیری احکام واجب است؟
بسیاری از مردم اعتنایی به فراگیری احکام مورد نیاز خود ندارند و فکر می کنند اگر آشنایی به احکام نداشته باشند مسئولیت کمتری دارند، در حالی که طبق فتوای حضرت امام رحمه الله در مسئله یازدهم توضیح المسائل: واجب است مسائل مورد نیاز خود را فرا بگیرند و عذری در برابر کوتاهی خود ندارند.
3- آیا احکام اسلامی سخت و مشکل هستند؟
برخی از مردم تصور می کنند احکام و دستورات دین سخت و مشکل است، در حالی که هم دستوراتش آسان و هم در شرایط سخت انعطاف پذیر است. مثلاً اگر شخص بیمار باشد و نمی تواند نماز را ایستاده بخواند می تواند نشسته بخواند. اگر نمی تواند وضو بگیرد می تواند تیمّم کند. اگر روزه برای شخص ضرر داشته باشد نباید بگیرد، تا علم و یقین به نجاست پیدا نشود همه چیز پاک است، اگر انسان ناچار شود در زمین گل آلود نماز بخواند و بدن و لباس او آلوده می شود، باید در حال ایستاده نماز بخواند و برای سجده با سر اشاره کند و تشهد را ایستاده بخواند.[1] کسی که به احکام اسلامی آشنایی داشته باشد می داند که اسلام در تمامی ابواب فقهی، شرایط آسانی را برای متکلّفین قرار داده است.
4- آیا آموزش عقاید و احکام دین که بر همه لازم و واجب است؟
بسیاری از مردم وظایف خود را وارونه انجام می دهند. مثلاً آموزش عقاید و احکام دین که بر همه لازم و واجب است؛ بسیاری از آن سر باز می زنند؛ اما آموزش موسیقی که حرام است بسیار به دنبال آن هستند. آرایش برای همسر لازم است اما انجام نمی دهند. آرایش برای نامحرمان حرام است اما انجام می دهند. اطاعت از پدر و مادر واجب است انجام نمی دهند. اطاعت از دیگران در هوس های شیطانی حرام است اما انجام می دهند.
5- آیا صرفاً انجام وظایف دینی برای یک مکلف کافی است؟
بسیاری از مردم از مجتهد تقلید نمی کنند و فکر می کنند انجام عبادات کافی است؛ در حالی که مکلّف نیازهای فقهی بسیاری دارد که بدون تقلید و پیروی از مجتهد جامع الشرائط نمی تواند نیازهای فقهی خود را تأمین کند، در نتیجه گاهی اعمالش سلیقه ای و بر خلاف فتاوای مراجع تقلید است و برای او اثر مثبتی نخواهد داشت.
6- آیا در تقلید باید تابع همسر یا پدر بود؟
برخی از مردم فکر می کنند همسر و فرزندان در عمل به فتوای مرجع تقلید باید تابع سرپرست خانواده باشند؛ در حالی که در تقلید تبعیّت لازم نیست و هر کدام از اعضای خانواده باید از مجتهدی که برتر تشخیص داده است تقلید کند.[1]
7- تقلید صحیح یعنی چه؟
بسیاری از مردم فکر می کنند تقلید از مجتهد به معنای خرید رساله و دانستن نام مرجع تقلید است و یا فکر می کنند نمی توان از مجتهدی که رساله ی توضیح المسائل ندارد، تقلید کرد و به دنبال مراجعه به احکام مورد نیاز خود نیستند؛ در حالی که تقلید در احکام، عمل کردن به دستور مجتهد است. خواه مجتهد رساله داشته باشد و یا نداشته باشد و یا مقلّد، رساله ی مجتهد را خریداری کرده باشد یا نه.[2]
8- چگونگی فتوای سایر مراجع
بسیار از افراد فتوای مجتهدی را که به نفع خود می دانند عمل می کنند ولو این که فتوای مرجع تقلیدشان نباشد؛ در حالی که فتوای مرجع تقلید نسبت به افرادی که مقلّد او نیستند، حجیّت ندارد.
9- زمان سنّ بلوغ
طبق فتوای بسیاری از مراجع معظم تقلید، سن بلوغ برای دختران تمام شدن 9 سال قمری و برای پسران تمام شدن 15 سال قمری است. با توجه به این که هر سال قمری برابر 354 روز و 6 ساعت و در نتیجه به مقدار 10 روز و 18 ساعت از سال شمسی کمتر است، سن بلوغ دختران طبق سال شمسی تقریباً برابر با 8 سال و 8 ماه و 20 روز و سن بلوغ پسران برابر با 14 سال و 6 ماه و 15 روز خواهد بود.
شایان ذکر است که برخی از مراجع تقلید به نکته ای در این زمینه تصریح کرده و فرموده اند: «سن بلوغ برای دختران تمام شدن 9 سال قمری است، و اگر قدرت انجام تکالیفی مانند روزه را ندارند، این گونه تکالیف به جهت نداشتن قدرت از آنان ساقط و برداشته می شود و در آینده باید آنها را قضا کنند. ولی چنان چه بتوانند به طور ناپیوسته روزه بگیرند، مثلاً به صورت دو روز در میان روزه بگیرند، باید همین کار را انجام دهند.»[3]
10- علائم بلوغ چیست؟
الف: روییدن موی درشت، زیر شکم و بالای عورت.
ب: بیرون آمدن منی.
ج: تمام شدن پانزده سال قمری در پسر و تمام شدن نه سال قمری در دختر.
د: دیدن خون با نشانه های حیض در دختران[4]
[1] استفتائات امام، ج1، ص13، س24
[2] توضیح المسائل مراجع، ج1، ص15،م2
[3] توضیح المسائل مراجع، ج2،ص324، م2252
[4] توضیح المسائل امام خمینی، م2252، تحریر الوسیله، ج1، فی غسل الحیض م1، ص 204، احکام بانوان، محمد وحیدی، منتخب الاحکام صانعی، ص24، م 17
11. در خدمت هوس بودن
برخی از مردم در خدمت هوسند و کاری به انجام وظیفه ندارند. اگر به آنها گفته شود از مجتهد عادل و متخصص آگاه، تقلید کن می گویند: تقلید کورکورانه بد است، اما الگو پذیری در رفتار، پوشش و حرکات بی ارزش را از دیگران بد نمی دانند. اگر گفته شود این کار را خدا واجب کرده است، هزار بهانه می آورند که انجام ندهند؛ اما آنچه خود علاقه دارند نه تنها برای ترک آن بهانه نمی آورند، بلکه دلیل هایی برای انجام آن می آورند. مثلاً برای واجباتی چون نماز، روزه، و امر به معروف و فلسفه و حکمت آن را می خواهند، ولی برای انجام سنّت های خرافی چون سیزده به در و چهارشنبه سوری و … با کمال میل و رغبت انجام می دهند و از فلسفه و حکمت آن سؤال نمی کنند. اگر گفته شود: خمس واجب است بهانه هایی می آورند. اما اگر چند برابر آن را در مسیر دلخواه خود ولو در مسیر حرام باشد به راحتی خرج می کنند. اگر گفته شود ریش بگذارید که زینت مردان است می گویند: لابه لای ریش چرک جمع می شود، با این که روزی پنج بار در هنگام وضو شسته می شود. امّا اگر موی سر آنها که هفته ای یک بار شسته می شود، هر قدر بلند باشد هیچ مانعی ندارد. اگر احکام و فتوایی بشنوند که باب میلشان نباشد آن را نشنیده می انگارند، اما اگر فتوایی باب طبعشان باشد به دنبال آن می روند. نوارهای سازنده و علمی را گوش نمی دهند، اما به نوارهای مبتذل گوش می دهند. به ازدواج تن نمی دهند و اما به مفاسد اجتماعی تن می دهند. امر به معروف نمی کنند؛ اما تن به منکر می دهند و خلاصه آنچه هوس می خواهد انجام می دهند.
12. آب کشیدن طبق عادت؟!
بسیاری از مردم در آب کشیدن چیز نجس، افراط می کنند و بیش از اندازه آب مصرف می کنند؛ حتی اگر ظرف یا لباس نجس هم نباشد باز روی آن آب می ریزند و طبق عادت خود، آن را چند بار آب می کشند؛ در حالی که مراجع تقلید، زیاده روی در مصرف را مجاز نمی دانند و در واقع بسیار از مردم در برخی از مسائل به رأی و نظر خود عمل می کنند نه طبق فتاوای مراجع تقلید.
13. چگونگی نجاست موش؟
یکی دیگر از برداشت های ناصحیح از احکام دین این است که مردم موش زنده را نجس می دانند؛ در حالی که موش از حیوانات نجس نیست و مانند گربه و خرگوش است که فقط مرده و فضله اش نجس است.
س- اگر موش زنده وارد غذا شود و زنده بیرون آید، آیا غذا پاک است؟
ج- پاک است ولی آلوده است.[1]
14. آیا سگ پاک می شود؟!
سگ یکی از حیوانات نجس است که جز به استحاله (تغییر ماهیّت) پاک نمی شود؛ اما برخی از افراد ناآگاه که به جای ابراز علاقه به چیزهای سازنده، به دنبال نگهداری سگ هستند. می گویند سگ هم نعمتی از نعمت های خداست و نجس نیست و بر فرض که نجس باشد، هفت بار اگر شسته شود پاک می شود! در حالی که اگر در هفت دریا هم شسته شود، پاک نمی شود.
15. آیا لازم است دهان و بینی آب کشیده شوند؟
برخی از مردم داخل دهان و درون بینی را در صورت ملاقات با خون نجس دانسته و آن را می شویند. در حالی که داخل دهان و بینی از باطن بدن است و نیاز به تطهیر ندارد.[2] ولی اگر دندان مصنوعی در دهان نجس شود، باید آن را آب کشید.[3]
جایی را که انسان نمی داند از ظاهر بدن است یا باطن آن اگر نجس شود، لازم نیست آب بکشد. اگر چه آب کشیدن احوط است.[4]
س- اگر هنگام پر کردن دندان یا کشیدن آن، دهان خونی شود، وظیفه چیست؟
ج- به مجرد زوال خون، دهان پاک می شود و تطهیر لازم نیست.[5]
س- آیا بعد از خوردن یا آشامیدن چیز نجس مانند (خون) یا متنجس (مانند غذایی که نجس شده) آب کشیدن واجب است؟
ج- دهان به مجرد بلعیدن چیز نجس، پاک می گردد و آب کشیدن آن واجب نیست.[6]
س- اگر خونی از لای دندان بیرون آید و در آب دهان از بین برود آیا آب کشیدن داخل دهان لازم است؟
ج- لازم نیست.[7]
س- گاهی دندان مصنوعی یا غذا یا آب آشامیدنی، در دهان با خونی که از لثه خارج شده ملاقات می کند، آیا نجس می شود و فرو دادن غذا و آب چه حکمی دارد؟
ج- به طور کلّی خونی که از لای دندان خارج می شود، موجب نجس شدن دهان و آنچه در دهان است نمی شود، بنابراین غذا و آب و دندان مصنوعی نجس نمی شود و فرو دادن آب و غذا مانعی ندارد. (فاضل)
مسئله: اگر مسواک در داخل دهان با خون ملاقات کند بعد از خارج شدن از دهان اگر خون به همراه نداشته باشد نجس نیست.[8]
[1] استفتائات جدید، ج1، آیه الله مکارم، ص 28، س55
[2] . توضیح المسائل مراجع، ج1، ص138، م216
[3]– توضیح المسائل مراجع، ج1، ص138، م 216
[4]– همان، ص 140، م218، آیات عظام تبریزی، زنجانی، صافی، باید آب بکشد.
[5]– جامع المسائل فاضل، ج2،ص79، س73
[6] – همان، س 69
[7] همان، س 71
[8] – جامع المسائل فاضل، ج 2، ص 70
16. نوشیدن الکل صنعتی و طبیّ چه حکمی دارد؟
برخی از مردم الکل سفید (طبّی) را با الکل های صنعتی فرق می گذارند، در حالی که الکل صنعتی و طبّی اگر چه شامل مادّه اصلی سُکر آور باشد پاک است، زیرا ادّله ی حرمت خمر از آن انصراف دارد. زیرا بدون امتزاج با آب و کم شدن غلظت آن مسکر نمی شود و ثانیاً سُکر آن مخصوص است و اختلاف اساسی با شراب دارد و بر فرض شک هم اصاله الطهاره جاری است، و به عبارت دیگر الکل هایی که ذاتاً قابل نوشیدن نیست یا جنبه سمّی دارد، نجس نیست.[1]
17. آیا شراب هنگامی حرام است که انسان را مست کند؟
برخی از مردم تصوّر می کنند شراب هنگامی حرام است که انسان را مست کند و اگر به این حد نرسد مانعی ندارد. در حالی که خوردن شراب مطلقاً حرام است. مست بکند یا نکند.
18. آیا استفراغ نجس است؟
برخی از مردم تصور می کنند قی (استفراغ) نجس است. در حالی که استفراغ مطلقاً پاک است و فرقی بین استفراغ کودک و بزرگ نمی باشد.[2]
19. مسح “سر” کشیدن خانم ها چگونه است؟
بسیاری از خانم ها تصوّر می کنند مسح سر باید از بالا به پایین باشد لذا برای مسح کشیدن پوشش سر را بر می دارند و فرق سر را با کنار انگشتان خود به عرض یک انگشت مسح می کشند؛ در حالی که می توانند از زیر روسری خود از پایین سر به بالا مسح نمایند و نیز بهتر است مسح سر به عرض سه انگشت صورت بگیرد.[3]
20. آیا باید به هنگام وضو گرفتن اعضای وضو خشک باشد؟
برخی از مردم فکر می کنند باید به هنگام وضو گرفتن اعضای وضو خشک باشد و یا بعد از وضو نمی توان اعضای وضو را شست. در حالی که فقط مواضع مسح در حین وضو باید خشک باشد نه غیر آن و بعد از وضو مانعی ندارد، اعضای وضو شسته شود.[4]
[1] – جامع المسائل فاضل، ج2، ص82، توضیح المسائل مراجع، ج 1،ص 88، م 112، جامع الاحکام صافی، ج 1، ص 47، س 150
[2] – اجوبه الاستفتائات، ص 85، س 309
[3] – توضیح المسائل مراجع، ج 1، ص 166 م 249
[4] – استفتائات امام، ج 1، ص 35، س 37-38، جامع المسائل فاضل، ج1، ص 55
20. آیا باید به هنگام وضو گرفتن اعضای وضو خشک باشد؟
برخی از مردم فکر می کنند باید به هنگام وضو گرفتن اعضای وضو خشک باشد و یا بعد از وضو نمی توان اعضای وضو را شست. در حالی که فقط مواضع مسح در حین وضو باید خشک باشد نه غیر آن و بعد از وضو مانعی ندارد، اعضای وضو شسته شود.[1]
21. آیا وضوی ارتماسی مخصوص افرادی است که نمی توانند وضوی ترتیبی بگیرند؟
برخی از مردم تصور می کنند وضو در شرایط عادی برای فرد سالم باید به صورت ترتیبی باشد و وضوی ارتماسی مخصوص افرادی است که نمی توانند وضوی ترتیبی بگیرند، در حالی که افراد سالم نیز می توانند بدون عذر وضوی ارتماسی بگیرند.
22. آیا بستن شیر آب در اثنای وضو (با توجه به وجود آب روی آن) پیش از تمام شدن دست چپ باعث بروز اشکال در صحت وضو می گردد یا خیر؟
خیر، اشکال ندارد.[2] بسیاری از مردم در بین وضو گرفتن، شیر آب را باز می گذارند یا متوجه نیستند یا به گمان این که وضو را باطل می کند، در حالی که پیش از تمام شدن شستن دست چپ اشکال ندارد، شیر آب را ببندیم.
23. آیا جوهر خودکار، ماژیک، رنگ مو، مانع از رسیدن آب به پوست می گردد؟
اگر جرم نداشته باشد مانع ندارد و در مورد خودکار، که رنگ غلیظ تری دارد تجربه کرده اند و به این نتیجه رسیده اند که جرم ضعیفی دارد که مانع از رسیدن آب نمی باشد.[3]
بسیاری از مؤمنین تصور می کنند جوهر خودکار ولو به مقدار کم رنگ مانع وضو است و چه بسا افرادی که وضو و نماز خود را اعاده نموده و می نمایند در حالی که رنگ خودکار در صورتی که جرم نداشته باشد، مانع وضو نیست.
24. شستن اعضای وضو برای بار دوّم چه حکمی دارد؟
در بین مردم شایع است که شستن اعضای وضو بار اول واجب و بار دوّم مستحب و بار سوّم حرام است در حالی که شستن بار دوّم از نظر اکثر مراجع جایز است نه مستحب.[4]
امّا برخی از مراجع تقلید همچون صافی، سیستانی، بهجت، مرتبه دوم را مستحب می دانند.[5]
آیت الله مکارم: احتیاط واجب ترک مرتبه دوّم است.[6]
25. آیا راه رفتن حین وضو گرفتن باعث بطلان وضو می شود؟
برخی از مردم فکر می کنند در بین وضو اگر بیش از هفت قدم راه بروند و بعد مسح بکشند، وضویشان باطل می شود؛ در حالی که اندازه معینی برای راه رفتن در وضو وارد نشده است، فقط باید موالات (پی در پی بودن) کارهای وضو محفوظ باشد. بنابراین اگر شخصی بعد از شستن صورت و دست ها مقداری که عرفاً پی در پی بودن وضو محفوظ باشد؛ راه برود، وضویش صحیح است، حتی اگر بیش از هفت قدم باشد.[7]
[1] – استفتائات امام، ج 1، ص 35، س 37-38، جامع المسائل فاضل، ج1، ص 55
[2] – استفتائات امام، ج 1، ص 34، س 34
[3] استفتائات آیت الله مکارم، ج 2، ص 47، س 55
[4] – توضیح المسائل امام خمینی رحمه الله، م 248
[5] – رساله مراجع، ج 1، ص 165
[6] – همان، ص 166 م 248.
[7] – جامع الاحکام صافی، ج 1، ص 34، س 94
26. شستن دستها در ابتدای وضو واجب است؟
برخی از مردم آن چنان در شستن دستها قبل از شستن صورت عادت کرده اند که فکر می کنند از واجبات وضو است، در حالی که از واجبات وضو نیست.
27. کمک رساندن در وضو باعث بطلان آن می شود؟
برخی از مردم فکر می کنند اگر در حال اختیار فردی با ظرفی داخل مشت وضو گیرنده آب بریزد وضوی او باطل می شود. در حالی که طبق نظر مراجع تقلید چنین کمکی وضو را باطل نمی سازد؛ بلکه فقط چنین کاری برای وضو گیرنده مکروه است.[1]
مسئله: شرط یازدهم: آنکه شستن صورت و دست ها و مسح سر و پاها را خود انسان انجام دهد و اگر دیگری او را وضو دهد، و یا در رساندن آب به صورت و دستها و مسح سر و پاها به او کمک نماید، وضو باطل است.[2]
28. آیا انجام مسح سر اقسام مختلفی دارد؟
مردم مسح سر را فقط به یک شکل صحیح می دانند و آن مسح کشیدن با دست راست از بالای سر تا نزدیک پیشانی است؛ در حالی که به چند صورت جایز است:
1- با دست راست
2- با دست چپ
3- از بالا به پایین
4- از پائین به بالا
5- به صورت طول سر
6- به صورت عرض سر ….[3]
29. آیا رفتن به دستشویی وضو را باطل می کند؟
بعضی از مردم فکر می کنند با رفتن به دستشویی وضو باطل می شود. ولو این که ادرار و مدفوع از انسان خارج نشود؛ در حالی که وضو به خارج شدن ادرار و مدفوع و … باطل می شود نه با رفتن به توالت و دستشویی.
30. چند بار شستن دست و صورت در وضو لازم است؟
برخی از مردم در شستن صورت و دست ها تصور می کنند دو بار می توانند آب به صورت یا دست ها بریزند. در حالی که دو بار شستن مطرح است و در هر بار ممکن است وضو گیرنده چند مشت آب به صورت یا دست ها بریزد و سپس بشوید.
[1] – توضیح المسائل مراجع، ج1 ص 185
[2] – توضیح المسائل مراجع، ج 1، ص 185-167
[3] – عروه الوثقی، ج1، ص 209، م 24، توضیح المسائل مراجع، ج 1، ص 209، م 24
ثبت دیدگاه