بحار الأنوار (ط – بيروت) ؛ ج36 ؛ ص403
نص، كفاية الأثر عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُوسَى عَنْ محمّد بْنِ هَمَّامٍ عَنِ الْحِمْيَرِيِّ عَنْ عُمَرَ بْنِ عَلِيٍّ الْعَبْدِيِّ عَنْ دَاوُدَ بْنِ كَثِيرٍ الرَّقِّيِّ عَنْ يُونُسَ بْنِ ظَبْيَانَ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ محمّد ع فَقُلْتُ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ إِنِّي دَخَلْتُ عَلَى مَالِكٍ وَ أَصْحَابِهِ وَ عِنْدَهُ جَمَاعَةٌ يَتَكَلَّمُونَ فِي اللَّهِ فَسَمِعْتُ بَعْضَهُمْ يَقُولُ إِنَّ لِلَّهِ وَجْهاً كَالْوُجُوهِ وَ بَعْضُهُمْ يَقُولُ لَهُ يَدَانِ وَ احْتَجُّوا لِذَلِكَ بِقَوْلِ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى بِيَدَيَّ أَسْتَكْبَرْتَ (سورة ص: 75) وَ بَعْضُهُمْ يَقُولُ هُوَ كَالشَّابِّ مِنْ أَبْنَاءِ ثَلَاثِينَ سَنَةً فَمَا عِنْدَكَ فِي هَذَا يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ قَالَ وَ كَانَ مُتَّكِئاً فَاسْتَوَى جَالِساً وَ قَالَاب اللَّهُمَّ عَفْوَكَ عَفْوَكَ ثُمَّ قَالَ يَا يُونُسُ مَنْ زَعَمَ أَنَّ لِلَّهِ وَجْهاً كَالْوُجُوهِ فَقَدْ أَشْرَكَ وَ مَنْ زَعَمَ أَنَّ لِلَّهِ جَوَارِحَ كَجَوَارِحِ الْمَخْلُوقِينَ فَهُوَ كَافِرٌ بِاللَّهِ وَ لَا تَقْبَلُوا شَهَادَتَهُ وَ لَا تَأْكُلُوا ذَبِيحَتَهُ تَعَالَى اللَّهُ عَمَّا يَصِفُهُ الْمُشَبِّهُونَ بِصِفَةِ الْمَخْلُوقِينَ فَوَجْهُ اللَّهِ أَنْبِيَاؤُهُ وَ أَوْلِيَاؤُهُ وَ قَوْلُهُ خَلَقْتُ بِيَدَيَ أَسْتَكْبَرْتَ فَالْيَدُ الْقُدْرَةُ كَقَوْلِهِ تَعَالَى وَ أَيَّدَكُمْ بِنَصْرِهِ (سورة الأنفال 26) فَمَنْ زَعَمَ أَنَّ اللَّهَ فِي شَيْءٍ أَوْ عَلَى شَيْءٍ أَوْ يُحَوَّلُ مِنْ شَيْءٍ إِلَى شَيْءٍ أَوْ يَخْلُو مِنْهُ شَيْءٌ أَوْ يَشْغَلُ بِهِ شَيْءٌ فَقَدْ وَصَفَهُ بِصِفَةِ الْمَخْلُوقِينَ وَ اللَّهُ خالِقُ كُلِّ شَيْءٍ لَا يُقَاسُ بِالْقِيَاسِ وَ لَا يُشَبَّهُ بِالنَّاسِ- لَا يَخْلُو مِنْهُ مَكَانٌ وَ لَا يَشْغَلُ بِهِ مَكَانٌ قَرِيبٌ فِي بُعْدِهِ بَعِيدٌ فِي قُرْبِهِ ذَلِكَ اللَّهُ رَبُّنَا لَا إِلَهَ غَيْرُهُ فَمَنْ أَرَادَ اللَّهَ وَ أَحَبَّهُ وَ وَصَفَهُ بِهَذِهِ الصِّفَةِ فَهُوَ مِنَ الْمُوَحِّدِينَ وَ مَنْ أَحَبَّهُ وَ وَصَفَهُ بِغَيْرِ هَذِهِ الصِّفَةِ فَاللَّهُ مِنْهُ بَرِيءٌ وَ نَحْنُ مِنْهُ بُرَآءُ ثُمَّ قَالَ ع إِنَّ أُولِي الْأَلْبَابِ الَّذِينَ عَمِلُوا بِالْفِكْرَةِ حَتَّى وَرِثُوا مِنْهُ حُبَّ اللَّهِ فَإِنَّ حُبَّ اللَّهِ إِذَا وَرِثَهُ الْقَلْبُ وَ اسْتَضَاءَ بِهِ أَسْرَعَ إِلَيْهِ اللُّطْفُ فَإِذَا نَزَلَ [مَنْزِلَةَ] اللُّطْفِ صَارَ مِنْ أَهْلِ الْفَوَائِدِ فَإِذَا صَارَ مِنْ أَهْلِ الْفَوَائِدِ تَكَلَّمَ بِالْحِكْمَةِ فَصَارَ صَاحِبَ فِطْنَةٍ فَإِذَا نَزَلَ مَنْزِلَةَ الْفِطْنَةِ عَمِلَ فِي الْقُدْرَةِ فَإِذَا عَمِلَ فِي الْقُدْرَةِ عَرَفَ الْأَطْبَاقَ السَّبْعَةَ فَإِذَا بَلَغَ هَذِهِ الْمَنْزِلَةَ صَارَ يَتَقَلَّبُ فِي فِكْرِهِ بِلُطْفٍ وَ حِكْمَةٍ وَ بَيَانٍ فَإِذَا بَلَغَ هَذِهِ الْمَنْزِلَةَ جَعَلَ شَهْوَتَهُ وَ مَحَبَّتَهُ فِي خَالِقِهِ فَإِذَا فَعَلَ ذَلِكَ نَزَلَ الْمَنْزِلَةَ الْكُبْرَى فَعَايَنَ رَبَّهُ فِي قَلْبِهِ وَ وَرِثَ الْحِكْمَةَ بِغَيْرِ مَا وَرِثَهُ الْحُكَمَاءُ وَ وَرِثَ الْعِلْمَ بِغَيْرِ مَا وَرِثَهُ الْعُلَمَاءُ وَ وَرِثَ الصِّدْقَ بِغَيْرِ مَا وَرِثَهُ الصِّدِّيقُونَ إِنَّ الْحُكَمَاءَ وَرِثُوا الْحِكْمَةَ بِالصَّمْتِ وَ إِنَّ الْعُلَمَاءَ وَرِثُوا الْعِلْمَ بِالطَّلَبِ وَ إِنَّ الصِّدِّيقِينَ وَرِثُوا الصِّدْقَ بِالْخُشُوعِ وَ طُولِ الْعِبَادَةِ فَمَنْ أَخَذَهُ بِهَذِهِ السِّيرَةِ إِمَّا أَنْ يَسْفُلَ وَ إِمَّا أَنْ يُرْفَعَ وَ أَكْثَرُهُمُ الَّذِي يَسْفُلُ وَ لَا يُرْفَعُ إِذْ لَمْ يَرْعَ حَقَّ اللَّهِ وَ لَمْ يَعْمَلْ بِمَا أُمِرَ بِهِ فَهَذِهِ صِفَةُ مَنْ لَمْ يَعْرِفِ اللَّهَ حَقَّ مَعْرِفَتِهِ وَ لَمْ يُحِبَّهُ حَقَّ مَحَبَّتِهِ فَلَا يَغُرَّنَّكَ صَلَاتُهُمْ وَ صِيَامُهُمْ وَ رِوَايَاتُهُمْ وَ عُلُومُهُمْ فَإِنَّهُمْ حُمُرٌ مُسْتَنْفِرَةٌ ثُمَّ قَالَ يَا يُونُسُ إِذَا أَرَدْتَ الْعِلْمَ الصَّحِيحَ فَعِنْدَنَا أَهْلَ الْبَيْتِ فَإِنَّا وَرِثْنَاهُ وَ أُوتِينَا شَرْحَ الْحِكْمَةِ وَ فَصْلَ الْخِطَابِ فَقُلْتُ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ وَ كُلُّ مَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ الْبَيْتِ وَرِثَ كَمَا وَرِثَتْهُمْ مَنْ كَانَ مِنْ وُلْدِ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ ع فَقَالَ مَا وَرِثَهُ إِلَّا الْأَئِمَّةُ الِاثْنَا عَشَرَ قُلْتُ سَمِّهِمْ لِي يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ قَالَ أَوَّلُهُمْ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ وَ بَعْدَهُ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ وَ بَعْدَهُ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ وَ بَعْدَهُ محمّد بْنُ عَلِيٍّ الْبَاقِرُ ثُمَّ أَنَا وَ بَعْدِي مُوسَى وَلَدِي وَ بَعْدَ مُوسَى عَلِيٌّ ابْنُهُ وَ بَعْدَ عَلِيٍّ محمّد ابْنُهُ وَ بَعْدَ محمّد عَلِيٌّ ابْنُهُ وَ بَعْدَ عَلِيٍّ الْحَسَنُ ابْنُهُ وَ بَعْدَ الْحَسَنِ الْحُجَّةُ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ اصْطَفَانَا اللَّهُ وَ طَهَّرَنَا وَ آتَانَا مَا لَمْ يُؤْتِ أَحَداً مِنَ الْعَالَمِينَ ثُمَّ قُلْتُ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ إِنَّ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ سَعْدٍ دَخَلَ عَلَيْكَ لْأَمْسِ فَسَأَلَكَ عَمَّا سَأَلْتُكَ فَأَجَبْتَهُ بِخِلَافِ هَذَا فَقَالَ يَا يُونُسُ كُلُّ امْرِئٍ وَ مَا يَحْتَمِلُهُ وَ لِكُلِّ وَقْتٍ حَدِيثُهُ وَ إِنَّكَ لَأَهْلٌ لِمَا سَأَلْتَ فَاكْتُمْهُ إِلَّا عَنْ أَهْلِهِ وَ السَّلَامُ
يونس بن ظبيان حديث كند كه گفت: وارد شدم بر حضرت صادق عليه السّلام و عرض كردم: اى فرزند رسول خدا! من نزد مالك و پيروانش رفتم از بعضى از آنان شنيدم كه مى گويند: براى خدا مانند صورت ها (ى مردمان) صورتى است و بعضى از آنان مى گويند: براى او دو دست است و در اين باره به گفتار خداى تعالى استدلال كنند كه فرمايد «اى ابليس چه بازداشت تو را از اينكه سجده كنى بر آنچه با دست هايم آفريدم آيا كبر ورزيدى … سوره ص آيه 75» و برخى از آنها مى گويند: او همچون جوانى سى ساله است؟ شما اى فرزند رسول خدا در اين باره چه دارى؟ گويد: آن حضرت تكيه كرده بود پس برخاسته روى دو زانو نشست و فرمود: بار پروردگارا از تو طلب بخشودگى و عفو كنم، سپس فرمود: اى يونس هر كه پندارد كه براى خدا مانند صورت هاى ديگران صورتى است مشرك شده، و هر كه پندارد برايش مانند مردمان اعضاء و جوارح است به خدا كفر ورزيده. پس شهادت چنين كسى را نپذيريد، و از ذبيحهاش نخوريد، خدا بزرگتر است از آنچه تشبيه كنندگانش به مخلوق توصيف كنند، صورت خدا پيغمبران و اولياى او هستند، و اما گفتارش «با دست هايم آفريدم …» دست به معنى قدرت است مانند گفتارش «و شما را تأييد كرد به يارى خودش سوره انفال آيه 26»
پس هر كه پندارد كه خدا در چيزى است، يا بر چيزى است، يا از چيزى به چيزى مى رود يا چيزى از او خالى است، يا چيزى به او مشغول است، پس خدا را به وصف مخلوق وصف كرده، در صورتى كه خدا خالق هر چيزى است و به مقياس در نيايد و قياس نشود، و شبيه به مردم نيست، و جايى از او خالى نيست، و مكانى به او مشغول نيست، در عين دورى نزديك، و در عين نزديكى دور است، اين است پروردگار ما كه معبودى جز او نيست، پس هر كه خدا را به اين صفت قصد كرد و دوست داشت او از موحّدين است، و هر كه به غير اين صفت آهنگ او كند خدا از او بيزار است، و ما نيز از او بيزاريم،
سپس فرمود: به درستى كه خردمندان تفكر و انديشه مى كنند تا از آن انديشه دوستى خدا را باز يابند، پس آنگاه كه دلها دوستى خدا را دريافت به سبب او روشن گردد و لطف به سوى او بشتابد، و چون محل نزول لطف شود از اهل فوائد گردد، و چون از اهل فوائد شد به حكمت ناطق گردد، و چون گوياى به حكمت شد زيرك شود، و همين كه محل نزول زيركى شد به قدرت در او عمل شود، و چون به قدرت در او عمل شد در هفت طبقه (آسمان) نفوذ كند، و چون به اين منزلت و مكانت رسد در لطف و حكمت و بيان گردش كند، و چون به اين حدّ رسد ميل و محبت خود را در آفريدگارش قرار دهد، و چون چنين كرد به بزرگ ترين منزلتها رسيده و خدا را در قلب خود معاينه كند، و حكمت را به غير آنچه حكيمان به دست آورده اند دريابد، و دانش را به غير آنچه دانشمندان به چنگ آورده اند فراگيرد، و راستى را به غير راهى كه راستگويان دريافته اند بيابد، به راستى كه حكيمان حكمت را به سكوت يافتهاند، و دانشمندان دانش را به جستجو پيدا كردهاند، و راستگويان راستى را به خشوع و عبادت طولانى دارا شده اند، پس هر كه به اين راه رود در پايان يا درافتد و يا بالا رود، و بيشتر مردمان در افتاده اند و بلند نشده اند، پس همين كه حق خدا را مراعات نكرد و به دستورات او عمل نكرد خدا را آن طور كه بايد نشناخته و همين نشانه اوست، و آن طور كه بايد او را دوست بدارد دوست نداشته است، پس نمازها و روزه ها و روايات و علومشان تو را مغرور نكند، زيرا ايشانند خران رمنده، سپس فرمود: اى يونس هر گاه علم صحيح خواستى، نزد ما اهل بيت است زيرا آن به ارث به ما رسيده، و شرح حكمت و فصل خطاب (يعنى داورى) به ما داده شده است، عرض كردم: اى فرزند رسول خدا هر كه از اهل بيت و فرزندان على و فاطمه عليهم السّلام است، دارا است آنچه را شما دارا شده ايد؟ فرمود: داراى آن نيست مگر امامان دوازده گانه.
عرض كردم: نامشان را بيان فرما اى فرزند رسول خدا، فرمود: اول آنها على بن ابى طالب عليه السّلام است و پس از او حسن و حسين و پس از وى على بن الحسين و بعد از او محمّد بن على، سپس منم، سپس فرزندم موسى، و پس از او فرزندش على؛ و پس از على، محمّد، و بعد از محمّد؛ على است، و پس از على، حسن، و پس از حسن، حجّت است، كه خداوند ما را برگزيده و پاكيزه كرد و به ما عطا فرمود آنچه را به هيچ يك از مردمان نداده است.
سپس عرض كردم: اى فرزند رسول خدا پسر عبد اللَّه بن مسعود روز گذشته نزد شما آمد و از آنچه من پرسيدم از شما پرسيد و شما به غير از اين جواب او را فرمودى؟ فرمود: اى يونس هر كس نتواند حمل آن كند و هر زمان اقتضايى دارد، و تو اهل آن بودى پس جز از اهلش آن را پنهان كن.
ثبت دیدگاه